Η αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων

Τη βδομάδα που μας πέρασε υπήρξαν αναφορές στον Τύπο για δηλώσεις από εκπροσώπους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για το γεγονός ότι η κυπριακή οικονομία παρουσιάστηκε ανθεκτική τα τελευταία χρόνια και για την αναγκαιότητα προώθησης των μεταρρυθμίσεων. Είναι πιο εύκολο να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις σε περιόδους θετικών ρυθμών ανάπτυξης παρά σε καιρούς ύφεσης. Στην Κύπρο, δυστυχώς, οι συζητήσεις για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου γίνονται εντονότερες τις περιόδους των οικονομικών κρίσεων.

Μια οικονομία πρέπει να παραμένει ανταγωνιστική για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που προέρχονται από ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Οι μεταρρυθμίσεις, πέραν της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων, ενισχύουν την ποιότητα της ζωής των πολιτών και διευκολύνουν την καθημερινότητά τους.

Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο, αλλά δεν είναι αρκετές. Φαίνεται να υπάρχει καθυστέρηση στην προώθηση μέτρων πολιτικά δύσκολων, δηλαδή όταν υπάρχουν αντιδράσεις από συγκεκριμένα σύνολα του πληθυσμού. Προτεραιότητα θα πρέπει να είναι το γενικότερο καλό και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει πολιτική βούληση.

Ψηφιοποίηση και πράσινη μετάβαση

Το Σχέδιο Ανάκαμψης δίνει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την προώθηση των αλλαγών που θα ενισχύσουν την ψηφιοποίηση και την πράσινη μετάβαση, δύο έννοιες που βρίσκονταν και βρίσκονται σε όλα τα προεκλογικά προγράμματα, ενώ χρησιμοποιούνται πολύ συχνά σε καθημερινές δηλώσεις.

Στις αναφορές του ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ επισήμανε τη δυναμικότητα που τομέα της τεχνολογίας (ICT) στην Κύπρο και την ενίσχυση της συνεισφοράς του στο ΑΕΠ της χώρας. Υπήρξε συγκεκριμένο πλάνο για την προσέλκυση τέτοιων εταιρειών και αυτό θα πρέπει να γίνει για όλους τους τομείς που θέλουμε να αναπτύξουμε ως χώρα. Σύνθημα της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της κυπριακής οικονομίας, αλλά ακόμη δεν έχει ανακοινωθεί σε ποιους τομείς και με ποιο πλάνο.

Εκ του αποτελέσματος η κάθοδος εταιρειών τεχνολογίας και γενικά η μετεγκατάσταση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ξένων εταιρειών δημιούργησε και προκλήσεις ενδεχομένως διότι ως χώρα δεν είχαμε αναπτύξει τις ανάλογες υποδομές. Ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και σε δημόσιες συγκοινωνίες (το κυκλοφοριακό αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό ζήτημα), υψηλά ενοίκια, κόστος στέγασης, και αδυναμία των σχολείων να απορροφήσουν την αυξημένη ζήτηση.

Είναι αντιληπτό ότι η μετεγκατάσταση ατόμων με υψηλότερους μισθούς σε μια χώρα με χαμηλότερη φορολογία τούς δίνει τη δυνατότητα να ενοικιάσουν σε υψηλότερες τιμές από τη μια, αλλά από την άλλη ενισχύουν την κατανάλωση και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Το ιδεατό θα ήταν να μπορούσε το εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό ν’ αντεπεξέλθει στις ανάγκες αυτών των εταιρειών (ήδη υπάρχουν Κύπριοι που επαναπατρίζονται).

Είναι λοιπόν σημαντικό, μέσα από τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης και του θεσμού του επαγγελματικού προσανατολισμού, να υπάρξει ουσιαστική διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Και αυτό θα πρέπει να γίνει σε όλα τα επίπεδα της εκπαιδευτικής βαθμίδας. Θεωρητικά δεν πρέπει το όνειρο κάθε νέου, μέσα από τις μεταβολές της αγοράς εργασίας, να είναι μόνο να γίνει δημόσιος υπάλληλος, δικηγόρος, λογιστής ή γιατρός.

Η ψηφιοποίηση είναι πλέον απαραίτητη για κάθε κράτος που σέβεται τους πολίτες του. Ίσως θα πρέπει να δούμε μέσα από μικρές και συγκεκριμένες ειδικές ομάδες πώς βοηθούμε άτομα μεγαλύτερα σε ηλικία, που ενδεχομένως να μην έχουν τη γνώση και τη δυνατότητα χρήσης της τεχνολογίας.

Ο παππούς και η γιαγιά, που για οποιοδήποτε λόγο δεν έχουν κάποιο παιδί ή εγγόνι να τους βοηθήσει, δεν γίνεται να στέκουν υπομονετικά στην ουρά σε κάποια δημόσια υπηρεσία ή στην τράπεζα και όταν έρθει η σειρά τους να τους λέει ο/η λειτουργός ότι η συγκεκριμένη πληρωμή πρέπει να γίνει διαδικτυακά. Είναι συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, μικρές σε αριθμό, που θα μπορούσε να τους δοθεί η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν διαφορετικά, χωρίς αυτό να ενεργεί με οποιονδήποτε τρόπο αντίθετα στην προσπάθεια ψηφιοποίησης.

Υπάρχουν εν εξελίξει μεταρρυθμίσεις που ανακοινώθηκαν όσον αφορά την επίσπευση των διαδικασιών που αφορούν την αδειοδότηση έργων, την ψηφιακή ταυτότητα και τον εμπλουτισμό των υπηρεσιών που παρέχονται από τη δημόσια υπηρεσία στους πολίτες και στους επιχειρηματίες διαδικτυακά.

Συστήματα όπως το Εργάνη, Tax For All, gov.cy αναμένεται να βοηθήσουν στην ευκολότερη πρόσβαση των πολιτών στις υπηρεσίες, όμως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθείται η αποδοτικότητά τους και εκεί και όπου χρειάζεται να υπάρχουν οι ανάλογες βελτιώσεις, αλλαγές και προσθήκες.

Την ίδια στιγμή είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένεται η έκθεση που αφορά τη λεπτομερή εξέταση και μεταρρύθμιση των διαδικασιών στη Δημόσια Υπηρεσία, την οποία ανακοίνωσε ο Υπουργός Οικονομικών κατά τη διάρκεια της συζήτησης του κρατικού προϋπολογισμού του 2024.

Υπενθυμίζεται ότι η συγκεκριμένη έκθεση κρίθηκε αναγκαία λόγω της αύξησης του κόστους του κρατικού μισθολογίου και της αναγκαιότητας διοχέτευσης των δαπανών σε πιο παραγωγικές μονάδες. Η έκθεση αυτή θα πρέπει να λάβει υπόψη την αναγκαιότητα για ψηφιοποίηση κάποιων υπηρεσιών πριν να σημειωθούν οι πραγματικές ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό.

Αφομοίωση αλλαγών από την κοινωνία

Σημαντικό σε αυτήν την προσπάθεια είναι η αφομοίωση των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Πέραν της τοπικής κοινωνίας, η δημιουργία ενός ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η ενίσχυση των δημόσιων υπηρεσιών αναμένεται να προσελκύσουν ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι είτε θέλουν να δραστηριοποιηθούν μέσω Κύπρου ή να δημιουργήσουν την έδρα τους στη χώρα. Σημαντικό είναι επίσης να βρεθούν οι τρόποι παροχής κινήτρων και πιστώσεων με τέτοιο τρόπο, ώστε να ενισχύονται και οι κυπριακές επιχειρήσεις.

Είναι σημαντικό να υπάρξει μακροχρόνιος σχεδιασμός, λεπτομερής για κάθε τομέα, έτσι ώστε να υπάρξει πλήρης αξιοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας. Αυτό απαιτεί τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που θα στοχεύουν στην ενίσχυση των επενδύσεων και στη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, πέρα από τις αλλαγές για καλύτερη λειτουργία της Δημόσιας Υπηρεσίας και μείωση του κόστους λειτουργίας της.

Η οικονομία παρουσιάζει μια κυκλική συμπεριφορά, ανάπτυξη, επιβράδυνση, ύφεση. Η κυπριακή οικονομία παρουσιάστηκε μεν ανθεκτική, έχει δε να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις. Φαίνεται ότι φέτος θα υπάρξει κάποια επιβράδυνση, όμως αυτό θα της δώσει τη δυνατότητα αφομοίωσης της ανάπτυξης των προηγούμενων ετών, επίλυσης των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας μέσα από ένα φιλόδοξο σχέδιο μεταρρυθμίσεων.