Η αγροτική αναταραχή στην Ευρώπη

Τις τελευταίες εβδομάδες βλέπουμε ένα κύμα διαμαρτυριών σχεδόν σε όλη την Ευρώπη από το αγροτικό κίνημα και γενικότερα όσους ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα. Η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους προέρχεται τόσο από την αύξηση των δαπανών αλλά και από τη συμπίεση των τιμών, λόγω των πολιτικών που εφαρμόζονται για μείωση του πληθωρισμού.

Όπως αναφέραμε σε προηγούμενα άρθρα, η Ευρώπη μέσα από τις αποφάσεις της πληρώνει σημαντικό τίμημα από την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Την ίδια στιγμή η ρωσική οικονομία παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Οι αυξήσεις στα προϊόντα ενέργειας αύξησαν σημαντικά το κόστος παραγωγής για τους αγρότες, δημιουργώντας σε πολλούς προβλήματα βιωσιμότητας.

Οι λόγοι διαμαρτυρίας των αγροτών

Την ίδια στιγμή οι αγρότες διαμαρτύρονται για την εφαρμογή της «Πράσινης Συμφωνίας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι μια δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής, η οποία έχει ως στόχο να θέσει την ΕΕ σε τροχιά προς την πράσινη μετάβαση, με απώτερο στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Υπογραμμίζει την ανάγκη για μια ολιστική και διατομεακή προσέγγιση, στο πλαίσιο της οποίας όλοι οι σχετικοί τομείς πολιτικής συμβάλλουν στην επίτευξη του απώτερου στόχου για το κλίμα. Η δέσμη περιλαμβάνει αλληλένδετες πρωτοβουλίες που καλύπτουν το κλίμα, το περιβάλλον, την ενέργεια, τις μεταφορές, τη βιομηχανία, τη γεωργία και τη βιώσιμη χρηματοδότηση.

Ένας από τους πυλώνες των ενεργειών αφορά την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού βιώσιμου συστήματος τροφίμων, από την παραγωγή έως την κατανάλωση, μέσα από την εξασφάλιση επαρκών, οικονομικά προσιτών και θρεπτικών τροφίμων εντός των ορίων του πλανήτη, στήριξη βιώσιμης παραγωγής τροφίμων και την προώθηση πιο βιώσιμης κατανάλωσης τροφίμων και υγιεινής διατροφής.

Οπότε το αγροτικό κίνημα διαμαρτύρεται για την πολυπλοκότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών, με τις πολλές ασάφειες που υπάρχουν, τη συσσώρευση κανονιστικών διατάξεων και την υιοθέτηση της λεγόμενης πράσινης φορολογίας, κάτι που θα περιορίσει ακόμη περισσότερο το καθαρό κέρδος. Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες προχώρησαν σε ακύρωση συγκεκριμένων φοροελαφρύνσεων προκαλώντας περαιτέρω αντιδράσεις.

Ένα επιπλέον μέτρο που προκαλεί αντιδράσεις είναι αυτό της αγρανάπαυσης, δηλαδή πολιτικές που δεν επιτρέπουν την καλλιέργεια ποσοστού της γεωργικής γης για τη διαφύλαξη του εδάφους και του περιβάλλοντος (θεωρείται ότι το έδαφος επιβαρύνεται με την προσθήκη λιπασμάτων και άλλων παρόμοιων συστατικών για την ενίσχυση των καλλιεργειών).

Ένα άλλο ζήτημα, που προκαλεί τριβές, είναι αυτό του εξωτερικού ανταγωνισμού. Η ΕΕ, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει την Ουκρανία, έχει μειώσει ή και ακόμη αφαιρέσει στην ολότητά τους, δασμούς και άλλες επιβαρύνσεις που αφορούν στην εισαγωγή ουκρανικών προϊόντων, δημιουργώντας αθέμιτο ανταγωνισμό με τους αγρότες. Σημειώνεται, επιπλέον, ότι τα προϊόντα που παράγονται ενδεχομένως να μην είναι σύμφωνα με τις αυστηρές οδηγίες της ΕΕ.

Παρόμοια είναι και η αντίδραση που δημιουργείται και από τις συζητήσεις της ΕΕ με Mercosur στη Λατινική Αμερική για την παραχώρηση διευκολύνσεων στις εισαγωγές προϊόντων με τα πιο ανταγωνιστικά να είναι η ζάχαρη, τα σιτηρά και το κρέας.

Οι Ευρωπαίοι αγρότες βλέπουν τον ανταγωνισμό να αυξάνεται και το διαθέσιμο εισόδημά τους να μειώνεται τόσο στη μειωμένη τελική τιμή, αλλά και στα αυξημένα κόστη, απόρροια των αυξήσεων στην ενέργεια και της επιπλέον εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή προϊόντων σύμφωνα με τα αυστηρά ευρωπαϊκά πρότυπα.

Ένα άλλο ζήτημα, το οποίο παρουσιάζεται συχνά στον συγκεκριμένο τομέα, είναι η μεγάλη διαφορά της τιμής που διαθέτει ο παραγωγός των προϊόντων στους χονδρεμπόρους και αυτής που καταβάλλει ο καταναλωτής. Γίνεται μια προσπάθεια βελτίωσης των δυνάμεων της αγοράς μέσα από την υιοθέτηση συγκεκριμένων μηχανισμών «για να έρθουν πιο κοντά» παραγωγός και καταναλωτής.

Στα πιο πάνω προστίθενται και οι οικολογικές καταστροφές, απόρροια της κλιματικής αλλαγής, που περιορίζουν σημαντικά την παραγωγή, δημιουργώντας την ανάγκη για κρατική στήριξη. Φυσικά θα πρέπει να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε προγράμματα στήριξης πρέπει να υιοθετούνται με προσοχή και να αφορούν επαγγελματίες του πρωτογενούς τομέα, που πραγματικά έχουν ανάγκη (στην Κύπρο έχουμε ακούσει για αστόχευτες εκταρικές επιδοτήσεις πρόσφατα).

Οι προοπτικές της Κύπρου

Με την είσοδο της Κύπρου στην Ενιαία Αγορά, η εισαγωγή γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων αυξήθηκε, διότι το κόστος εισαγωγής ήταν φθηνότερο από το κόστος παραγωγής, όμως αντί αυτό να μας δώσει το κίνητρο να εξετάσουμε τι κάνουν οι άλλες χώρες και τι τεχνικές χρησιμοποιούν για συγκράτηση του κόστους, συμβιβαστήκαμε με τις εισαγωγές από άλλες χώρες της ΕΕ.

Παρά τα προβλήματα, που είναι παρόμοια με την υπόλοιπη ΕΕ, υπάρχουν σημαντικές προοπτικές για τους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας εφόσον σημαντικά προϊόντα που παράγονται στη χώρα μας, όπως το κρασί, το λάδι, οι πατάτες και το χαλλούμι, αναγνωρίζονται διεθνώς για την ποιότητά τους.

Αυτό που χρειάζεται είναι η πιο συστηματική παρακολούθηση των αναγκών στα προϊόντα που παράγονται τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό και ο καθορισμός μιας ευέλικτης στρατηγικής με συνεχή παρακολούθηση.

Συγκεκριμένα μέτρα μπορούν να ληφθούν ώστε οι συγκεκριμένοι τομείς να ενισχυθούν, όπως η παροχή κινήτρων για σύμπηξη γεωργικών μονάδων, ώστε να γίνει δυνατός ο εκσυγχρονισμός της καλλιέργειας και η προώθηση νέων οικονομικά βιώσιμων παραγωγών εξαγωγικού χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός της γεωργικής παραγωγής και επικέντρωση σε στρατηγικά προϊόντα, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος παραγωγής.

Σε αυτό το πλαίσιο θα γίνει δυνατή και η εφαρμογή της τεχνολογίας σε συλλογική βάση, π.χ. κοινή διαχείριση μηχανημάτων. Πρέπει, επίσης, να παραχωρηθούν επιταχυνόμενες αποσβέσεις για συγκεκριμένες επενδύσεις, ενώ θα καταστεί δυνατή η άντληση περισσότερων κεφαλαίων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία.

Μια ιδέα που φαίνεται να προωθείται είναι αυτή του γεωργικού τουρισμού. Δηλαδή επισκέπτες θα μένουν στις φάρμες (θα είναι ειδικά διαμορφωμένες για να παρέχουν τις ανάλογες υπηρεσίες), ώστε να ζουν από κοντά και να συμμετέχουν στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Επιπλέον θα πρέπει να προωθηθούν πρωτοβουλίες που αφορούν την ανάπτυξη συστημάτων άρδευσης και δημιουργία σύγχρονων κτηνοτροφικών μονάδων, σφαγείων και βιοτεχνιών επεξεργασίας προϊόντων, την εφαρμογή τεχνολογίας σε συλλογική βάση, π.χ. κοινή διαχείριση μηχανημάτων, τη στενότερη συνεργασία και σύμπραξη σε θέματα τεχνολογίας και έρευνας με άλλες χώρες.

Η ενασχόληση με τον πρωτογενή τομέα έχει τη δική της ομορφιά από αρχαιοτάτων χρόνων, μέσα από τη διασύνδεση με τη φύση και τα αγαθά της. Δυστυχώς, όμως, η επαγγελματική ενασχόληση για όσους έχουν το μεράκι και τη θέληση, γίνεται δυσκολότερη οπότε καλείται η πολιτεία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο να στηρίξει τον τομέα.