Η αναδιαμόρφωση του χρηματοπιστωτικού τομέα

Η ύπαρξη ενός υγιούς και σταθερού χρηματοπιστωτικού τομέα αποτελεί προτεραιότητα για μια ισχυρή οικονομία. Η πορεία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πορεία των δημόσιων οικονομικών, ενώ σίγουρα και τα δύο επηρεάζονται από πολιτικές αποφάσεις και την κατάσταση στο εξωτερικό περιβάλλον.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, το χρηματοπιστωτικό σύστημα να μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της κοινωνίας, μέσα από ένα σωστά δομημένο δίκτυο, εύκολη χρήση της τεχνολογίας και των συστημάτων και λογική τιμολόγηση (αναμένεται να υπάρξουν και ευρωπαϊκές οδηγίες προς αυτήν την κατεύθυνση).

Τα τελευταία δέκα χρόνια ο χρηματοπιστωτικός χάρτης έχει αναδιαμορφωθεί σημαντικά, με τη σμίκρυνση/συγχώνευση του τομέα, τις νέες οδηγίες και την ενίσχυση της κεφαλαιακής και ρευστωτικής βάσης των τραπεζικών ιδρυμάτων. Επιπλέον μειώθηκε δραστικά το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων κυρίως μέσω της πώλησης χαρτοφυλακίων σε εταιρείες διαχείρισης (αφαιρώντας τα μεν από τους ισολογισμούς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, χωρίς όμως αυτό να λύνει το πρόβλημα για την κοινωνία) και την ανταλλαγή χρέους με ακίνητα.

Σε κάποια φάση υπενθυμίζεται ότι τα χρηματοπιστωτικά, λόγω της μεγάλης αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), είχαν αφιερώσει μεγάλο μέρος των πόρων τους για τη διαχείρισή τους, ενώ η απομάκρυνσή τους από τους ισολογισμούς τους δίνει τη δυνατότητα να ασχοληθούν με την κύρια δραστηριότητά τους, που είναι η χρηματοδότηση της οικονομίας.

Από το κάθε γωνιά και υποκατάστημα τράπεζας, πλέον είναι εμφανές ότι ο αριθμός τους έχει μειωθεί σημαντικά τόσο λόγω των συγχωνεύσεων οργανισμών αλλά και λόγω της προσπάθειας που γίνεται για μείωση του κόστους και ενίσχυση της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Υπενθυμίζεται ότι, σιγά-σιγά, καταλήγουμε σε ένα μοντέλο δύο μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων.

Φυσικά τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια σημαντική αύξηση στην αδειοδότηση οργανισμών διεκπεραίωσης μεταφορών/συναλλαγών (τα λεγόμενα payment institutions), καθώς και εναλλακτικών οργανισμών χρηματοδότησης. Αυτοί οι οργανισμοί έχουν πάρει μέρος της διεκπεραίωσης συναλλαγών, που παλαιότερα θα γινόταν μέσω τραπεζικού ιδρύματος.

Η αύξηση των επιτοκίων

Η μεγάλη και απότομη αύξηση των επιτοκίων σε σύντομο χρονικό διάστημα από τις Κεντρικές Τράπεζες οδηγεί, αναπόφευκτα, σε σημαντικές αυξήσεις των δανειακών δόσεων, δημιουργώντας σε αρκετές περιπτώσεις προβλήματα και προκλήσεις στους δανειολήπτες ν’ ανταποκριθούν. Την ίδια στιγμή τα τραπεζικά ιδρύματα καταγράφουν σημαντική κερδοφορία μετά από μια μεγάλη περίοδο ζημιών και ανυπαρξίας μερισματικής πολιτικής.

Παρόμοια είναι η κατάσταση και στη γειτονική Ελλάδα, όπου η σημαντική βελτίωση των μακροοικονομικών δεικτών και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ενισχύει σημαντικά το ενδιαφέρον των ξένων και εγχώριων επενδυτών και αυτό φαίνεται ιδιαίτερα από τη διαδικασία τοποθέτησης (placement) μετοχών μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων που κατέχει ή κατείχε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από την εποχή που το κράτος είχε παρέμβει στο μετοχικό κεφάλαιό τους για τη διάσωσή τους.

Όσον αφορά τον δανεισμό, παρά το γεγονός ότι, κατά τη σύναψη δανειακής σύμβασης, μετά την αλλαγή των οδηγιών, γίνεται έλεγχος και εξετάζεται η δυνατότητα αποπληρωμής των δανειακών υποχρεώσεων από τους δανειολήπτες, οι αυξήσεις στις δόσεις είναι τέτοιες, που επιχειρήσεις και νοικοκυριά φαίνεται ν’ αρχίζουν σταδιακά να δυσκολεύονται ν’ ανταποκριθούν. Ακόμη υπάρχει συσσωρευμένη ρευστότητα από την περίοδο της πανδημίας που χρησιμοποιείται για μείωση του δανεισμού από νοικοκυριά και επιχειρήσεις με την ελπίδα το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους να αρχίσει η σταδιακή αποκλιμάκωση των επιτοκίων.

H σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης και σταδιακό περιορισμό της επιχειρηματικής δραστηριότητας εφόσον το κόστος χρηματοδότησης των έργων έχει αυξηθεί σημαντικά. Οι αναλύσεις συγκλίνουν στο γεγονός ότι ακόμη οι οικονομίες δεν έχουν βιώσει τον συνολικό αντίκτυπο των αρνητικών συνεπειών από τις αποφάσεις των Κεντρικών Τραπεζών.

Εργαλείο στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων

Συγκρίνοντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα πριν από μια δεκαετία σε σχέση με σήμερα, κάποιος θα διαπιστώσει ότι οι αλλαγές είναι σημαντικές. Ο τρόπος διεξαγωγής των εργασιών έχει διαφοροποιηθεί, πολλά υποκαταστήματα έχουν κλείσει και υπήρξαν διαδοχικά σχέδια εξόδου προσωπικού, με πρώτιστο μέλημα των τραπεζικών οργανισμών να είναι η προώθηση των αυτοματοποιήσεων και της μηχανογράφησης.

Υπάρχει η άποψη ότι, απαλλαγμένος από τα προβλήματα των τελευταίων χρόνων, ο τομέας έχει την ηθική υποχρέωση να επιστρέψει κάτι στην κοινωνία, ούτως ώστε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναχαίτιση των δυσκολιών και προκλήσεων που αναμένονται.

Ο τομέας καλείται να διαδραματίσει τον δικό του ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας, μέσω της παροχής δανειακών διευκολύνσεων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ο δανεισμός αποτελεί σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης επενδύσεων και μέρος του κεφαλαίου κίνησης των επιχειρήσεων. Η μόχλευση στο πλαίσιο ενός λογικού χρηματοδοτικού σχεδίου είναι ένα απόλυτα υγιές φαινόμενο, το οποίο μεγιστοποιεί τα κέρδη μιας επένδυσης.

Επιπλέον έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει και στη στήριξη άλλων τομέων, όπως οι υπηρεσίες θεματοφυλακής για τα επενδυτικά ταμεία, υπηρεσίες private banking και παροχή εγγυητικών για ενίσχυση των εξαγωγών.

Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι το τραπεζικό και γενικότερα το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί εργαλείο στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, παραμένοντας φυσικά μια κερδοφόρα επιχείρηση. Αποτελεσματικότητα, γρήγορες διαδικασίες που να διευκολύνουν τους πελάτες, απόσειση οποιωνδήποτε πολιτικών και άλλων παρόμοιων βαριδιών και ενίσχυση της λεγόμενης πραγματικής οικονομίας, πρέπει ν’ αποτελούν προτεραιότητες.

Όσον αφορά την κεντροποίηση των διαδικασιών, σημαντική κρίνεται η πρωτοβουλία της Κεντρικής Τράπεζας για δημιουργία ενός ηλεκτρονικού πιστωτικού αρχείου για κάθε άτομο, ώστε όταν γίνονται συναλλαγές με διάφορα πιστωτικά ιδρύματα να είναι δυνατή η πρόσβαση στα αρχεία του πελάτη ηλεκτρονικά, σε σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς να απαιτείται να καταθέτει τα χαρτιά του, τα οποία πρέπει να είναι είτε πρωτότυπα ή πιστά αντίγραφα, κάθε φορά που συναλλάσσεται με νέο χρηματοπιστωτικό οργανισμό.

Η παροχή χρηματοδοτήσεων και η διευκόλυνση των συναλλαγών μέσα από την πιστή τήρηση των οδηγιών και των κατευθυντήριων γραμμών της ΕΚΤ είναι απαραίτητα στοιχεία για την ενίσχυση μια οικονομίας. Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για τη δημιουργία ενός εγγυοδοτικού μηχανισμού/ταμείου ανάπτυξης θα πρέπει να δράσει με τέτοιο τρόπο, ώστε να ενεργοποιήσει πολλαπλάσιες παραγωγικές μονάδες μέσω μια «υγιούς» διαδικασίας μόχλευσης.